Albert Ploeger Kunstmeditaties

(Categorie: Bijbels)

Het gewicht van de schuld (Tania Bruguera)

El peso de la culpa: een gedachte in de adventstijd

Over enige dagen is het Kerstfeest.
In de adventstijd die eraan voorafgaat denken christenen na over de komst van Jezus. De viering van de komst van Jezus wil hen in beweging zetten. Hij staat centraal in hun beleven. Hij is de mens die ze willen navolgen. Als er een God is, zeggen zij, dan moet Jezus wel een beeld van God gegeven hebben. Want zou het niet God zelf zijn die ernaar verlangt dat alles goed wordt? Dat er een eind komt aan eenzaamheid, angst, pijn en dood? Welnu, Jezus deed de dingen, die aan God worden toegeschreven.

Maar heeft Jezus wel meer dan een accent gezet? Waar hij was hebben mensen ‘koningschap van God’ ervaren. Toch heeft men hem uit de weg geruimd. ‘Men’? Ik dan niet? Hij trekt aan, hij boeit, maar wat maakt hij in mij los; zijn blik doorboort mij. Dat stoot af.

Tania Bruguera
Tania Bruguera, El peso de la culpa

Dus wordt hij uit de weg geruimd.
En daarna? Er bestaan over hem wonderlijke verhalen uit lang vervlogen tijden.
Eenzaamheid, angst, pijn en dood zijn gebleven. Wensdromen zijn gebleven.
Hoe lang moeten wij nog rondlopen met onze angsten en verlangens?

De Cubaanse kunstenares Tania Bruguera lijkt onze angsten en verwarringen te delen. Ik kijk eerst naar het beeld dat zij laat zien, later komen haar woorden.

Wat zie ik het eerst? Het bloed van het leeggevreten lichaam? Of de gave vrouw, in bloed gedrenkt?
Ik zie bloed, verbonden met leven.
De vrouw is jong, de vrouw is mooi, de vrouw is gaaf. Ze draagt een zware last, het lijkt een uitgebeend kalf, of een geslacht lam.
De vrouw is naakt, ze is mooi, een deel van haar linkerborst wordt weggedrukt van onder het lijk. Ze graait met haar handen in bloed en ingewanden. Ze slurpt vlees en bloed gulzig op. Ze wrijft in haar ogen. Er kleeft bloed aan haar oog en oor.
Ze heeft haar blik op oneindig gezet, alsof ze voelt: ‘Dit moet ik, hoe dan ook, volbrengen.’
Het is walgelijk, ontaard.
Het trekt aan, het boeit, maar wat maakt het in mij los.
Het is afstotend, je blijft kijken.
Want het is even mooi als ontluisterend, een prachtmens vol vuiligheid. Dat je zo kan worden gefascineerd door schoonheid en verderf in één oogopslag. Dat doet je beseffen dat de gruwelijkheid van het beeld veel dieper zit dan dat wat je op het eerste gezicht ziet.
Ook al zie je enkel die gruwelijkheid voor je.
Maar wie ben ik dat ik dit zo zie en ervaar.
Ik ervaar bloeddorst en wreedheid en ik huiver over alles wat in mij boven kan komen.

Daarna de woorden. De titel van de performance van Tania Bruguera, El peso de la culpa, de last van de schuld.
Ja, de zware last die ze draagt, dat is het geslachte lam. Maar welke schuld wordt door haar gedra­gen? De schuld van het eten van vlees, het drinken van bloed, het doden van onschuldige dieren?
Of haar eigen schuld, waar ze zich niet van kan ontdoen?
Of draagt zij, samen met het lam, mea culpa, ‘mijn schuld’, zoals men belijdt in de Latijnse mis?

Bruguera woont en werkt op Cuba. Zij heeft de traditie van de katholieke liturgie ervaren en weet van de verborgen betekenissen van de mis. Zij kent verhalen over leven en dood van die mens waar het allemaal om draait. Ergens schrijft zij, dat je moet proberen je voor te stellen hoe je de ene ervaring kan omzetten in een andere. Want, net als vroeger, zullen we metaforen, beelden gebruiken om onze gemoedstoestanden en angsten een plaats te wijzen.

Ik zie vlees en bloed, verbonden met leven.
Hoe langer ik naar de vrouw kijk, hoe liever ze mij wordt: wat schoon en groots is de mens! En tegelijk: er is iets fundamenteel mis met mij, met ons mensen en onze wereld. Maar wat?