Kunst uit klei. 4. Keramiek en klei anders
Het gebruik van klei in de kunst is onuitputtelijk. In deze serie geef ik nu enige opmerkelijke voorbeelden. Twee keramisten in Le Don du Fel laten zien dat keramiek ook daar kan leiden tot maatschappelijke vragen, hier over het constructieve en de deconstructie. In “klei anders” staan twee werken die een bijzonder treurige blik op het verleden bieden. Het ene gaat over het zogeheten Terracottaleger dat in 1974 in China werd ontdekt. Het maken kostte rond 200 v.Chr. aan zevenhonderdduizend arbeiders het leven. Het andere werk is recent, uit 2007, en gemaakt door de uit Tanzania afkomstige Engelse kunstenaar Lubaina Himid. Met haar kritische gebruik van bestaand porselein illustreert zij indringend eeuwen van slavernij. Weer van een heel andere orde is de verwondering wekkende omgang met klei van de Belgische Anne Ausloos. (Geplaatst op 9 april 2018. Categorie: Algemeen)

Kunst uit klei. 3. Keramiek, van sobere schoonheid tot het artistiek sublieme
Keramiek, van sobere schoonheid tot het artistiek sublieme. Waar rook is, daar is vuur; waar klei is brandt men aarde. Bakt men stenen en bouwt men kathedralen. Soms met fraaie versieringen. Werd ergens uitgelezen klei gevonden dan werkten daar de pottenbakkers. Zoals in het dorpje Uzech-Les-Oules, waar men al vanaf de dertiende eeuw het oude ambacht beoefent en een liefde cultiveerde voor de keramiek. Wat men maakt is meestal bruikbaar, het is sober, en heel mooi. Verderop, hoog boven de Lot, ligt Le Don du Fel. Hier is het ambacht kunst geworden. Wie daar zijn keramiek exposeert, is op zoek naar het sublieme, à la recherche du sublime… (Geplaatst op 9 april 2018. Categorie: Algemeen)

Kunst uit klei. 2. Vervolg: van 900 tot nu
In streken waar men geen steen maar wel klei had, vindt men in de tijd dat er christelijke en islamitische heiligdommen werden gebouwd, veel baksteenarchitectuur. Zoals in de Nederlanden, waar men baksteen gebruikt vanaf de twaalfde eeuw, ook voor kastelen. Dit deel sluit ik af met voorbeelden van hedendaagse wereldlijke baksteensculpturen in de VS, in Duitsland en in Rotterdam. Met het laatste, Moore’s Wall Reliëf No 1 (1955), is in 1956 mijn liefde voor dit bouwmateriaal begonnen. (Geplaatst op 27 februari 2018. Categorie: Algemeen)

Kunst uit klei. 1. Inleiding
Zodra mensen vuur hadden en klei konden bakken maakten zij potten en beeldjes. Er zijn gebruiksvoorwerpen gevonden van 25.000 jaar geleden. In mijn ogen kunstig is het kleine beeldje van de dansende vrouw, ook al bijna 6.000 jaar geleden gevormd en gebakken. In Griekenland, van Athene tot Mykene, werden reeds meer dan 3.000 jaar geleden prachtig gevormde vazen gebakken en beschilderd. Kunst van de bovenste plank, die later navolging vond bij de Etrusken en de Romeinen. Baksteenarchitectuur begon later. De Ischtarpoort uit Babylon van 600 v. Chr. en de islamitische Msjatta-façade uit ongeveer 850 na Chr. zijn schitterende voorbeelden van deze kunst! (Geplaatst op 22 februari 2018. Categorie: Algemeen)

Vrouwen in de kunst
Toen ik in de week voor kerst naar Amsterdam ging om De Collectie Stedelijk Base te bekijken, raakte ik in verwarring over het enorme aanbod van kunstwerken. Ik volgde meteen het voorstel van de samenstellers om langs de wanden te beginnen. Daar hingen de oudste werken, aangeschaft vanaf de opening van het museum in 1895. Ik nam nog een tweede besluit: ik begin bij de vrouwen. Dat zou voor een eerste bezoek al teveel blijken. Want er wordt werk van ruim zestig vrouwelijke kunstenaars getoond, is het niet geweldig! Tja, op honderden mannen, dat wel. Maar toch. (Geplaatst op 4 januari 2018. Categorie: Algemeen)

Pierre Soulages en de glans van het zwart
De schilder en glazenier Pierre Soulages wordt wel de prins van de schaduwen genoemd. Donkerte kenmerkt zijn werk vanaf het begin. Bij eerdere bezoeken aan l’abbatiale Sainte-Foy in Conques was mijn vrouw sterk getroffen door zijn werk als glazenier. In zijn Musée Soulages in Rodez zagen we zijn geslaagde poging om van het zwart een echte en positieve kleur te maken. Hij inspireert ons om ook het zwart als de kleur die het sociaal negatieve kenmerkt, aan te pakken. (Geplaatst op 5 september 2016. Categorie: Algemeen)

Het witte werk. De meditatieve periode van Jan Schoonhoven
In de zestiger en zeventiger jaren behoorde Jan Schoonhoven tot de NUL-kunstenaars, die af wilden van de idee dat de kunstenaar een genie is. Hij maakte toen puur wit werk en zei dat de rol van de kunstenaar beperkt moest zijn tot een minimum. “De afwezigheid van bepaalde plaatsen en punten in het kunstwerk is essentieel.” Joost Zwagerman vereenzelvigde zich met deze gedachte in zijn ultieme boek De stilte van het licht. Ik meen echter, dat dit juist de meest meditatieve periode was van een genie tegen wil en dank, de Meester van Delft. (Geplaatst op 20 januari 2016. Categorie: Algemeen)

Isa Genzken – Eens wordt alle horror overwonnen door schoonheid
Welkom in het Stedelijk Museum van Amsterdam voor de overzichtstentoonstelling van werken van Isa Genzken (1949) uit de afgelopen veertig jaar. Treed binnen! Een jonge god opent de poort voor jou. Achter hem geopende vensters. Hij ziet er krachtig en levenslustig uit en geniet van de laatste tophit. (Geplaatst op 11 januari 2016. Categorie: Algemeen)

Een hemels vergezicht
Toen ik in het Eelder museum De Buitenplaats oog in oog stond met de enorme lichtkast van Hiroyuki Masuyama, Een dorpje in de Alpen, raakte ik meteen in vervoering. Hij schiep een droombeeld van hoge heilige bergen en oneindige verten. Een hemels vergezicht, dat ik aards kon invullen. Al kwam ik zelf nooit verder dan een niet eens zo hoge top. En al ben ik nog steeds op zoek naar de toekomst, de verte. Toch roept Masuyama het in mij op: Er zal iets zijn, ver boven de top, ver voorbij de oneindige verte. (Geplaatst op 4 november 2015. Categorie: Algemeen)

Chinese vluchtigheid. Song Dong, Life is Art, Art is Life
Ach, hoe vergankelijk en kwetsbaar is ons leven. Ach, hoe vaak lijden wij verlies. Ach, hoe vluchtig is ons denken. Dat wist de Prediker al. Nu toont de Chinese kunstenaar Song Dong het ons op zijn expositie Life is Art, Art is Life. Vooral de ‘zaal van de vluchtigheid’ sprak mij aan. Honderd tafeltjes en op elke tafel een zware steen waarop je met water kan schrijven. Ik doopte de kwast in en maakte voor enkele seconden mijn eigen geheim openbaar… (Geplaatst op 4 november 2015. Categorie: Algemeen)

Wat is goed, wat is kwaad? De beelden van Folkert de Jong
Toen ik in het Bergense museum Kranenburgh het enorme beeld Seht der Mensch –The Shooting Lesson van Folkert de Jong zag, moest ik meteen denken aan een ironisch bedoelde uitspraak van de zeventiende-eeuwse Franse filosoof Blaise Pascal over de vraag: wie zijn mijn politieke vrienden en wie mijn vijanden? Hij komt er niet uit, net als een hedendaagse filosoof Derrida. Daarom spreken zij van “De mystieke grond van de autoriteit”. Maar kunstenaars als De Jong weten wel beter… (Geplaatst op 1 juli 2015. Categorie: Algemeen)

De tijd dringt. Pit Morells hoopvolle visioen in woord en beeld
Vorig najaar maakten wij in het kunstenaarsdorp Worpswede (bij Bremen) kennis met Pit Morell (1939), die zichzelf een “fantastisch-realistisch/surrealistisch” kunstenaar noemt. Uit het materiaal dat hij meegaf maakte ik deze kunstmeditatie, die uitloopt op twee bijzondere werken uit zijn vroege periode, De Angst is terecht uit 1969 en De tijd dringt uit 1971. De tijd dringt, wat voorbij is moet weer actueel worden. Men moet zich het verleden herinneren. Zonder gedenken is er geen hoop… (Geplaatst op 7 april 2015. Categorie: Algemeen)

Die Zeit drängt. Pit Morells hoffnungsvoller Ausblick in Wort und Bild
Im Herbst 2014 haben wir im Künstlerdorf Worpswede (N. von Bremen) Pit Morell (1939) kennengelernt, der sich als “phantastisch-realistischen / surrealistischen” Künstler bezeichnet. Aus seinen Arbeiten entstand diese Kunstmeditation, die mündet in zwei besondere Werke aus der frühen Periode seines Schaffens, Die Angst ist erlaubt aus 1969 und Die Zeit drängt aus 1971. Die Zeit drängt, jetzt sollte man sich an die Vergangenheit erinnern. Ohne Gedenken keine Hoffnung… (Geplaatst op 7 april 2015. Categorie: Algemeen)

De overwinning op de zon (I): Kazimir Malevich
Al weer jaren geleden raakte ik geboeid door de uitdrukking De overwinning op de zon van de Russische kunstenaars Malevich en Lissitzky. Later betrok ik Heinrich Vogeler er nog bij. Alle drie atheïsten en communisten. Wat boeide mij zo uitermate in hun adagium? Neem Kazimir Malevich die zijn werk suprematisme ging noemen, verheven boven alle kunst voor hem. Was dat hooghartig? Uitdagend? (Geplaatst op 27 mei 2014. Categorie: Algemeen)

De overwinning op de zon (II): El Lissitzky
Ook de leerling van Malevich, Eliezer Lissitzky, was korte tijd een gevierd kunstenaar in de Sovjet-Unie, met uitstraling naar andere niet-communistische landen. Hij sprak van Prounen en Figurinen, een waaghalzige poging om een nieuwe schepping te creëren, de natuur te temmen; te laten zien hoe de toekomst zonder machten en goden eruit zal zien, kortom: de definitieve overwinning op de zon. (Geplaatst op 27 mei 2014. Categorie: Algemeen)

De overwinning op de zon (III): Heinrich Vogeler
De Duitser Heinrich Vogeler, qua aard en aanleg een totaal andere mens dan Malevich en Lissitzky, deelde hun visioen over de nieuwe toekomst, god-loos, vrij van kerk en de oude politieke machten. Hij bleef een sociaal bewogen mens, die wel meemaakte dat de natuur toenemend technisch beheerst werd, maar de menselijke natuur niet. Ook communisten bleken mensen te zijn. (Geplaatst op 27 mei 2014. Categorie: Algemeen)

De overwinning op de zon (IV): Jehosjoea
Overwinning op de zon; het technische licht wint… oprechte kunstenaars die maatschappelijke verbeteringen nastreven, blijven boeien. Ik vind het heel betreurenswaardig dat christenen het op enkelen na lieten afweten de leefregels van hun Heer, de God van Jehosjoea, te volgen. Humanisten en socialisten gaan hun voor naar de nieuwe aarde waar gerechtigheid heerst. Naar Gods Rijk? (Geplaatst op 27 mei 2014. Categorie: Algemeen)

De kapsones van Sophie Calle
Sophie Calle is een wereldberoemde fotograaf en auteur. Iemand schreef over haar Het leven leven als kunst. “Pas toen ik die weg insloeg”, zegt zij, “en mijn eigen vorm van kunst ontwikkelde, kreeg ik telkens kansen om te kunnen omgaan met mijn verwonde geestelijke leven. ‘Neem Les Aveugles! Ik vroeg aan blindgeboren mensen wat voor beeld zij hadden van schoonheid… (Geplaatst op 20 november 2013. Categorie: Algemeen)

Gott erleuchtet uns
Nach einer Erläuterung der ausserordentlichen Installation Dämmerung des französischen Künstlers Gérard Breuil folgt eine Meditation zum Mittelteil, einem Tondo. (Geplaatst op 31 oktober 2012. Categorie: Algemeen)

Dieu nous illumine
Un commentaire sur l‘installation inouïe Crépuscule de l’artiste français Gérard Breuil dans l’église vieux-catholique St. Peter und Paul à Berne, suivi par une meditation sur la partie centrale, le tondo. (Geplaatst op 31 oktober 2012. Categorie: Algemeen)

God brengt ons in het licht
Na een toelichting bij de interessante installatie Schemering van de Franse kunstenaar Gérard Breuil in de oud-katholieke kerk St. Peter und Paul te Bern volgt een meditatie over het middelste deel, de tondo. (Geplaatst op 30 oktober 2012. Categorie: Algemeen)

Ai Weiwei, Abraham and The Promised Land
Op een groot congres van levende en dode wetenschappers en kunstenaars, toont Ai Weiwei nog eens zijn beide meest beroemde werken, die rond juni 2012 te zien zijn in museum De Pont te Tilburg. Net als alles op orde is, een paar uur voor de opening van het congres, kloppen de voorman van Israël, aartsvader Abraham en de christelijke kerkvaders Augustinus en Thomas aan de deur van de tentoonstellingshal… (Geplaatst op 29 mei 2012. Categorie: Algemeen)

De kunstenaar en zijn geheim – Jaap Drenth’s luchtspiegeling: De volmaakte architectuurcirkel
Jaap Drenth (1937) is geen grote naam geworden in de wereld van de architecten. Toch heeft hij een mooi oeuvre opgebouwd waarin enkele parels stralen. Daaraan herken je het wezen van zijn werk, het geheim dat elke ware kunstenaar koestert. (Geplaatst op 28 februari 2012. Categorie: Algemeen)

Innerlijk zien – tot in het zwarte gat
Alexej von Jawlenski, van huis uit een Russisch-orthodoxe gelovige, ontmoette bij zijn leermeester, de beroemde schilder Ilja Repin, een andere leerling, Marianne Werefkin. Zij was bemiddeld en nam hem mee naar Zuid-Duitsland. Bij Der blaue Reiter onts tonden de werken in bonte kleuren die hem geliefd maakten. Later ging hij zich onttrekken aan de benauwende band met Werefkin en had een wonderlijke droom over de drie vrouwen die zijn leven bepaalden. Intussen ontwikkelde hij een eigen vrouwelijk-godd elijke mystieke stijl: Mythische Köpfe, Heilandsgesichter en zijn ultieme Meditationen. (Geplaatst op 7 november 2011. Categorie: Algemeen)

Katzenbaum – Simone Häfele
Een kat in een boom deed mij denken aan de Feuereiche in het Sauerland en maakte mij nieuwsgierig naar de Katzenbaum van Simone Häfele uit de kunstcollectie van de Nederlandse Bank. Vooral het prachtige, kleurrijke en fantasievolle werk van Häfele blijft boeien. Dit is meer dan l’art pour l’art… (Geplaatst op 28 juli 2011. Categorie: Algemeen)

Mondriaans zoektocht naar het licht
Een stad die in het licht baadt, kan niet verborgen blijven. New York. Men kan New York gerust het ideale einddoel van de levensreis van de schilder Piet Mondriaan noemen. Hij werd in 1872 geboren in Amersfoort waar wij kortgeleden het Mondriaanhuis bezichtigden, met veel informatie en enkele vroege werken, zoals Kan met Uijen uit 1892, toen hij nog bij zijn ouders in Winterswijk woonde. (Geplaatst op 26 juli 2011. Categorie: Algemeen)

De kosmische orde achter het alledaagse
Kun je iets laten zien wat je niet zomaar opvalt als je gewoon naar een ding kijkt? Ja, zegt Lyonel Feininger. Hij is altijd uitgegaan van een onvoorwaardelijk streven naar ‘de laatste vorm’. Zijn leven lang bleef hij zoeken naar wat voor hem de vorm van ultimate reality was, werkelijkheid die achter de concrete realiteit aanwezig is. Zie zijn windmolentje, dorpskerkjes en zeilschepen… (Geplaatst op 4 december 2010. Categorie: Algemeen)

Tango met de dood (Kees van Dongen)
Een echte van Dongen, expressief, aangename kleuren, lekker zwoel. Dat is mijn eerste indruk wanneer ik op afstand tussen andere mensen door een innig verstrengeld danspaar zie. Hij in zwart pak, maar, hoogst merkwaardig, zij is bijna naakt. Als ik voor het doek sta zie ik dat de zwarte man vleugels heeft. De vrouw danst de Tango met de dood. (Geplaatst op 3 december 2010. Categorie: Algemeen)